- Μάρκος Αυρήλιος, Αντωνίνος
- (Marcus Aelius Aurelius Antoninus, Ρώμη 121 – Βιντόμπονα 180). Ρωμαίος αυτοκράτορας (161-180) και στωικός φιλόσοφος, ισπανικής καταγωγής. Από νεαρή ηλικία αφοσιώθηκε στη φιλοσοφία και διδάχθηκε τη ρητορική από τον περίφημο Φρόντωνα. Απέκτησε την εύνοια του αυτοκράτορα Αδριανού, ο οποίος έθεσε ως όρο στον διάδοχό του Αντωνίνο τον Ευσεβή, να τον υιοθετήσει. Όταν στέφθηκε αυτοκράτορας (161) όρισε ως συνάρχοντα, με τον τίτλο του αυγούστου, τον αδελφό του Λεύκιο Βήρο· έτσι για πρώτη φορά υπήρχαν στον ρωμαϊκό θρόνο δύο αυτοκράτορες. Παρά τη φυσική κλίση του προς τη θεωρητική μελέτη, επέδειξε στη διακυβέρνηση του κράτους εξαιρετική διορατικότητα, ικανότητα και ενεργητικότητα. Στα περισσότερα χρόνια της βασιλείας του ήταν υποχρεωμένος να διεξάγει πολέμους, κυρίως λόγω προσήλωσης στις υποχρεώσεις του ως ηγεμόνα, μολονότι η φυσική κλίση του ιδίου σχετιζόταν με την πραότητα και τη μελέτη. Το 162-165 πολέμησε εναντίον των Πάρθων στη Μεσοποταμία· από το 166 έως το 180 ανέλαβε επανειλημμένες και δύσκολες εκστρατείες εναντίον των Κουάδων και των Μαρκομάννων, τους οποίους κατόρθωσε να αναχαιτίσει, και εναντίον των Ιαζύγων στη Βοημία και στην Αυστρία· αναδιοργάνωσε τον στρατό και κατόρθωσε τελικά να διατηρήσει την τάξη σε όλα τα σύνορα της αυτοκρατορίας. Πέθανε κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας κοντά στη Βιντόμπονα ίσως από πανώλη, υποδεικνύοντας ως διάδοχό του τον γιο του Κόμμοδο.
Ο Μ.Α. έγραψε στα ελληνικά ένα έργο με τίτλο Εις εαυτόν, το οποίο χωρίστηκε αργότερα σε 12 σύντομα βιβλία, και αποτελεί σύναξη από μεμονωμένες σκέψεις του, γραμμένες σε διάφορους χρόνους και τόπους. Σε αυτές διαφαίνονται οι επιδράσεις του στωικισμού, με την ιδιότυπη μορφή που του προσέδωσε ο Επίκτητος, αλλά με έντονη θρησκευτικότητα και εσωστρέφεια, η οποία εξηγεί τον μελαγχολικό, απαισιόδοξο ή καρτερικό τόνο και τη συνεχή αναδρομή στη σκέψη του θανάτου. Σύμφωνα με τον Μ.Α., στη συνεχή ροή και στο πέρασμα όλων των εφήμερων πραγμάτων, μόνο εκείνα που εξαρτώνται από τον άνθρωπο πρέπει να ενδιαφέρουν τον σοφό. Αυτός οφείλει να ακούει τη φωνή της συνείδησής του, να απέχει από τις κοσμικές απολαύσεις και προπάντων να δείχνει συναισθήματα γενναιόδωρης αλληλεγγύης σε όλους τους ομοίους του και να προσαρμόζεται με την πορεία των γεγονότων και με τη θεία βούληση.
Ανδριάντας του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου του 2ου αι. μ.Χ. (Καπιτώλιο, Ρώμη)
Dictionary of Greek. 2013.